W naszym Ulesiu (Waldau) znajduje się bezcenny skarb historii. Najstarszy na Śląsku wystawiony publicznie pomnik o wyłącznie świeckim charakterze. Pomnik został ufundowany i postawiony w roku 1664 przez Georga III z dynastii Piastów Śląskich - księcia legnicko-brzeskiego. Obelisk jest pamiątką pożegnania córki, Dorothei Elizabeth, która po ślubie z Heinrichem von Nassau-Dillenburg na stałe opuściła nasze księstwo i zamieszkała przy mężu w Dillenburgu (Hesja/Hessen). Napis łaciński na kolumnie przetłumaczony na pamiątkowej płycie umieszczonej obok obelisku pozwolę sobie przytoczyć:
|
"...Tu zwolnij kroku wędrowcze i zatrzymaj się! |
Pomnik pierwotnie znajdował się w zachodniej części Ulesia w miejscu zwanym Trännenthal - Dolina Łez. między rozjazdem z chojnowskiej drogi w stronę Fellendorf (Gniewomirowice) i rozjazdem w stronę Gassendorf (Goślinów).
 |
| Mapka Ulesia z zaznaczoną pierwotną lokalizacją kolumny łez. |
W 1858 roku, zapomniany i częściowo zniszczony, został odnowiony przez H.Waltera – o czym świadczy inskrypcja na cokole kolumny - i przeniesiony w obecne miejsce do centrum wioski. Ponownie odnowiony na początku XX wieku przez Geschichte und Altertum Verein (Towarzystwo Historii i Starożytności) z Legnicy. Ostatnie prace konserwacyjne miały miejsce w 1995 roku.
 |
| Georg(Jerzy) III Książe legnicko-brzeski. ryc. Jacob von Sandart (public domain - Wikipedia) |
Kilka słów o bohaterach związanych z miejscem i wydarzeniem:
Georg III - Ojciec
Jerzy III brzeski urodzony w Brzegu 4 września 1611 roku był bardzo krótko księciem legnickim bo zaledwie panował przez 7 miesięcy. Po śmierci wuja Jerzego Rudolfa, zmarłego w kawalerskim stanie, los sprawił, że został w 1654 roku księciem brzeskim. Los w sensie dosłownym, bo trzy księstwa – brzeskie, legnickie i wołowskie zostały rozdzielone pomiędzy braćmi w drodze losowania. Księstwo legnickie objął wówczas Ludwik IV. Nie był to jeden honor Georga III. W tym samym roku otrzymał bezpośrednio z rąk cesarza Ferdynanda III Habsburga tytuł Oberlandeshauptmanna czyli Starosty Generalnego Śląska. Jerzy III został księciem legnickim dopiero w 1663 roku po śmierci brata Ludwika IV zmarłego 24 listopada tego roku.
 |
| Sarkofag Księcia Jerzego III z kościoła św. Jadwigi Śląskiej w Brzegu (żr. Wikipedia, dolny-slask.org.pl) |
Jerzy III był dwukrotnie żonaty. Pierwsza małżonka, starsza od niego o 10 lat, Sophie Katharina pochodziła z księstwa ziębicko-oleśnickiego. Rok po śmierci Zofii, która zmarła w 1659 roku, ożenił się po raz drugi tym razem z młodszą o 27 lat Elisabeth Marie Charlotte von Pfalz-Simmern.
Sophia Catharina - matka Doroty
Zofia Katarzyna urodziła się 2 września 1601 roku. Była córką księcia ziębicko-oleśnickiego Karola II Pobieradowicza i Elżbiety Magdaleny. Dziadek Zofii Jerzy II był jednocześnie pradziadkiem jej małżonka Jerzego III. No cóż. Wszystko zostawało w rodzinie, Piastowskiej rodzinie. O samej Zofii niewiele wiemy. Nie dożyła chwili rozstania córki z ojczystą ziemią i ojcem pod Ulesiem. Zmarła 21 marca 1659 roku
Dorota Elżbieta – córka księcia.
 |
| Dorothea Elizabeth - Księżna Nassau (źr .www.royaltyguide.nl) |
Nasza bohaterka Dorothea Elisabeth(Dorota Elżbieta) urodziła się 17. grudnia 1646 we Wrocławiu. Jej matka Zofia Katarzyna urodziła swoje jedyne dziecko późno, bo w wieku 45 lat. Dorota była więc jedynaczką. W wieku 13 lat zmarła jej matka, a i powtórne małżeństwo jej ojca, Jerzego III, nie przyniosło potomstwa.
13 października 1663 roku w wieku 17 lat wyszła za mąż za 22 letniego młodzieńca Heinricha (Henryka) von Nassau – Dillenburg. Ślub odbył się na zamku w Brzegu w 1663 roku. Rok później 17 marca 1664 roku małżonkowie opuścili Śląsk na zawsze. Dorota Elżbieta w swoim 27 letnim małżeństwie urodziła 16 dzieci z czego 8 przeżyły. Najmłodszy Henryk przyszedł na świat, gdy Dorota miała już 43 lata. Liczne potomstwo córki Doroty - Charlotte Amalie von Nassau-Dillenburg - wywarło wpływy na rodziny królewskie Wielkiej Brytani i Danii. Jej potomkowie po dziś dzień są ważnymi osobami. Wspomnijmy tylko, że obecna królowa Wielkiej Brytanii – Elżbieta II – jest pra....(7 razy)wnuczką naszej Księżnej. Dorota Elżbieta zmarła 9 czerwca 1691 roku w Dillenburgu i tam też została pochowana obok męża Henryka.
Heinrich von Nassau-Dillenburg -
mąż Doroty
 |
| Rycina przedstawiająca Dillenburg w drugiej połowie XVI wieku (źr. pinterest.com) |
Heinrich von Nassau-Dillenburg urodził się 28 sierpnia 1641 w Dillenburgu. Księstwo Nassau-Dillenburg odziedziczył po swoim dziadku w 1662 roku. Jego ojciec zmarł bowiem wcześniej. Po śmierci teścia Jerzego III bez powodzenia próbował objąć księstwo legnicko-brzeskie w swoje władanie. Jego rządy ocenia się jako mało spektakularne, ale skuteczne. Zmarł 18 kwietnia 1701 Ludwigsbrunn, a pochowany w Dillenburg
Rok 1664
Ten rok był wyjątkowo nieszczęśliwy dla księcia Jerzego III - pełen rodzinnych tragedii. 17 marca pożegnał na zawsze swoją jedyną córkę Dorotę. Ten wielki smutek został przekuty w kamień na uleskim rozstaju dróg. Dwa miesiące później 22 maja umiera po długiej chorobie w wieku 25 lat jego druga małżonka Elżbieta Maria. 4 lipca odchodzi sam książę. Jerzy III został pochowany w Brzegu.
| "...Kiedy będziesz drogi Czytelniku obok obelisku, wspomnij o tej historii sprzed prawie czterech wieków, a otrzymasz błogosławieństwo samego Księcia naszego... |
Literatura:
1. Jasiński K., Rodowód Piastów śląskich, tom 1: Piastowie wrocławscy i legnicko-brzescy, Ossolineum 1973, s. 248.
2. Norbert Conrads: Das preußische Exil des Herzogs Johann Christian von Brieg. In: Schlesien in der Frühmoderne: Zur politischen und geistigen Kultur eines habsburgischen Landes (= Neue Forschungen zur schlesischen Geschichte, Bd. 16). Hrsg. Von Joachim Bahlcke. Böhlau, Weimar 2009, ISBN 978-3-412-20350-4, S. 47–49
3. Ernst Joachim: Heinrich (Fürst von Nassau-Dillenburg). In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 11, Duncker & Humblot, Leipzig 1880, S. 553.