Dzisiejszy artykuł przybliży nam pochodzenie i znaczenie nazw naszych wiosek. Współczesne nazwy nadane po 1945 tylko w części zachowują historyczną ciągłość. Pochylimy się więc zarówno nad współczesnymi nazwami nadanymi przez PRL-owską Komisję Ustalania Nazw Miejscowości jak i tradycyjnymi używanymi do końca II Wojny Światowej. Po kolei wyjaśnimy nazwy poszczególnych miejscowości alfabetycznie według współczesnych określeń.
Bobrów – Boberau
Pierwsza wzmianka w 1343 wspomina nazwę Bobrow. Później także jako Boberow, Boberaw. Nazwa pochodzenia słowiańskiego. Oznacza miejsce występowania bobrów. W rozlewiskach Czarnej Wody zwierzątko to pewnie występowało wówczas znacznie częściej niż współcześnie. Polska nazwa w pełni odzwierciedla nazwę pierwotną.
Dobrzejów – Hummel
Według Adamy (jeden z wybitniejszych znawców pochodzenia nazw geograficznych) nazwa pochodzi od słowiańskiego Homole co oznacza wzgórze o stożkowym kształcie (Kegelberg). Inną, bardziej prawdopodobną teorię, podaje Koffmane wywodząc nazwę od humulus, czyli chmielu. W 1588 roku wioskę wspomina się jako rzeszotarską owczarnię – o nazwie Homeley w zapiskach z 1591 roku. Wspomnimy jeszcze o jednej, ale najmniej prawdopodobnej teorii, wskazującej pochodzenie nazwy bezpośrednio od współczesnego tłumaczenia słowa Hummel – trzmiel. Współczesna polska nazwa nie ma uzasadnienia historycznego.
Głuchowice – Tiergarten
Nazwa niemiecka oznacza zwierzyniec – ogród zwierząt. Wspomniana w 1386 roku jako Thirgarten co określa miejsce zasobne w dziką zwierzynę, której bogactwo występowało w okolicznych lasach. Wioska została sprzedana w 1525 roku przez Ernsta Rothkircha legnickim Benedyktynkom i pozostała ich własnością do 1810 roku (sekularyzacja). W XVIII wieku znana z winnic. Współczesna polska nazwa nie ma uzasadnienia historycznego, choć nawiązuje do miejsca ustronnego, odludnego, niezamieszkanego.
Gniewomirowice – Fellendorf
Według Adamy nazwa pochodzi od określenia zwierząt. Fellendorf to przekształcone, także pod wpływem miejscowych gwar, Vogelsdorf, czyli ptasia wioska. Wspomniana w 1285 roku w brzmieniu Foglarsdorf. Pastor Tschersich podaje, że żył tu książęcy ptasznik (Vogelsteller) Współczesna polska nazwa nie ma uzasadnienia historycznego i pochodzi od imienia Gniewomir.
Goślinów – Gassendorf
Wioska Goslowa. Wzmiankowana w 1285 roku jako Goslowendorf, a później w XIV wieku też jako Gozlawindorf. Nazwa pierwotna nawiązuje do imienia pochodzenia słowiańskiego, które obecnie brzmi w języku polskim Godzisław/Gościsław z formą Gocław. Polska nazwa nawiązuje do pierwotnego brzmienia.
Grzymalin – Langenwaldau, Sechshufen
Pierwsza wzmianka dotyczy roku 1354, a opisuje sprzedaż 6 dużych łanów (Hufen) lasu przez księcia Wacława I Legnickiego Annestosiusowi von Florenz z prawem założenia folwarku, odstrzału i wypasu. Obszar wyznaczono od granicy włości Merkela von Lichtenberga aż do Thiergarten (Głuchowic). Sześć łanów(włók) czyli z niemieckiego Sechshufen dało nazwę wschodniej części obecnego Grzymalina. W 1369 wspomina się nazwę Langenwalde, czyli długi las. Pochodzenie tej nazwy jest podobne jak nazwy Ulesia (Waldau). Współczesna polska nazwa nie ma uzasadnienia historycznego. Pochodzi od nazwiska Grzymała.
wraz z żoną Anną von Teschen (cieszyńską)
miedzioryt Bartholomäus Strachowsky’ego
Jakuszów - Jakobsdorf
Pochodzi od nazwy założyciela wioski – Jakuba. Znana już w XIII wieku. Pierwsze wzmianki z 1225 roku mówią o Jakubie synu Pantina. Niewykluczone, że to właśnie on jest założycielem wioski i uwieczniony w jej nazwie. W niektórych publikacjach spotykamy się z tezą, że ojcu Jakuba, Pantinowi, przyznano sąsiedni Pątnówek co ze względów chronologicznych jest mocno wątpliwe. W 1296 roku, krótko przed swoją śmiercią, książę legnicki Henryk V Brzuchaty sprzedaje Jakobisdorf za 50 Marek swojemu marszałkowi, rycerzowi Walvanowi von Provin. Polska nazwa nawiązuje do pierwotnego brzmienia. Jakusz to jedna z form imienia Jakub spotykana w Polsce – wersja zdrobnienia Jakuś. W źródłach możemy spotkać różnorakie nazwy: Iacobi villa ok. 1305 roku, Jacobsdorf 1389, Jocobisdorff 1441, Jocubsdorff 1471, Joxdorff, Juxdurf
Jezierzany - Seedorf
Wioska przy jeziorze. See po niemiecku oznacza jezioro, morze. Tu pochodzenie nazwy jest oczywiste. W tej formie nazwa pojawia się już w 1280 roku, Zedorff w 1420. Nasze Jezierzany leżą pomiędzy dwoma jeziorami. Nazwa polska jest w tym przypadku zgodna znaczeniowo z nazwą niemiecką.
Kochlice – Kuchelberg
Adamy kwalifikuje tę nazwę jako związaną z obiektami związanymi z wykonywaną pracą lub pełniące rolę służebną (podobnie jak sąsiednie Rzeszotary) zrównując ją z nazwą Küchendorf. Küchen to kuchnia, czyli miejsce gdzie przygotowuje się jedzenie. Berg w nazwie oznacza wzgórze. Znacznie bardziej przekonywujące pochodzenie nazwy wywodzi się od słowa Kogel-berg, czyli w mowie Bawarczyków oznaczające kopulaste wzgórze. W XIII wieku tereny naszej gminy były zasiedlane w sporej części przez osadników z Bawarii. W kształtujących się już wówczas gwarach śląskich języka niemieckiego „kogel” wymawiano jako „kochel”. Nazwa odzwierciedlałaby wówczas kształt okolicznych wzgórz wysoczyzny lubińskiej. Nazwa polska nawiązuje brzmieniowo do gwarowej nazwy niemieckiej.
Lipce – Lindenbusch, Parnickel
Lindenbusch. Lipowe zarośla lub las. Słowo „Busch” oznacza krzak jako przeciwstawienie drzewa, choć regionalnie busch oznacza też las. Lindenbusch nie jest pierwotną nazwą wioski. Wcześniej, jak podają źródła, wioska nazywała się Parnickel i została opisana jako leżąca w lipowych krzakach (lesie). Pierwotna zaś nazwa nawiązuje do właściciela wioski Nicklasa Kewle (według pastora Tschersicha). Nazwa polska nawiązuje znaczeniowo do wtórnej nazwy niemieckiej.
Miłkowice – Arnsdorf
Wioska założona przez Arnolda. Osoba nieznana, choć wiele wskazuje, że pochodził z rodu Busevoy. Współczesna polska nazwa nie ma uzasadnienia historycznego. Na terenie Ślaska możemy spotkać wiele miejscowości o nazwie Arnsdorf. Jedna z nich jest koło Jeleniej Góry o obecnej urzędowej nazwie podobnej do naszej Miłków. Inny Arnsdorf koło Jaworzyny to Milikowice. Bezpośrednio po II WŚ Miłkowice były podzielone na dwie części: wiejską wschodnią – Kalinowo i robotniczą związaną z koleją Jaranowo. Ta druga nawiązywała częściowo fonetycznie do nazwy niemieckiej.
Pątnówek – Pansdorf
Wzmiankowana w 1317 roku jako Pantinsdorf. Pierwotna nazwa pochodzi od imienia założyciela. Wioska Pantina. Prawdopodobnie chodzi o Pantina który był Pantin książecym zarządcą skarbu kamlarzem (Unterkämmerer) w Legnicy, któremu nadano tę ziemie gdzie została założona wioska. Wspomina się o nim w kronikach w latach 1255 i 1267. Późniejsze nazwy to przekształcenia historyczne pierwotnej nazwy. Panthindörfcher – wioseczka Pantina, Panten, Pantensdorff. Nazwa polska nawiązuje brzmieniowo do nazwy wcześniejszej. Możliwe, że powstała w sugestii do istnienia w Pątnówku klasztoru sióstr Benedyktynek, które były właścicielkami wioski od 1467 roku do sekularyzacji w 1810, jako miejsce pielgrzymkowe, pątnicze.
Rzeszotary – Briese, Rüstern
Nazwa pochodzi od miejsca gdzie wykonywano sita. Rüster po niemiecku oznacza drzewo - wiąz. Drzewo pospolite, ale które szczególnie lubi luźne gleby, wilgotne, mokre miejsca dając sobie bardzo dobrze radę na terenach zalewowych. Wiąz jest drzewem z którego wykonuje się dobrej jakości sita. Nazwa polska pochodzi od rodzaju sita zwanego rzeszotem. To sito ma duże otwory i służy do odsiewania np. grochu. Sama polska nazwa pochodzi od słowiańskiego słowa, które jest spokrewnione z niemieckim słowem oznaczającym wiąz. W dokumentach poświadcza się nazwy Ryschatar z 1285 roku, Rischinter 1313, Ryschtern 1476. Wschodna część Rzeszotar aż do granicy z Dobrzejowem miała swoją odrębną nazwę pochodzącą ze słowiańszczyzny – Briese – brzeziny, czyli miejsca porośnięte zaroślami z dominującą brzozą, lasek brzozowy.
Siedliska – Siegendorf
Nazwa najprawdopodobniej pochodzi od założyciela wioski Siegfrieda. Jest starą wioską znaną już w czasach św. Jadwigi. Osadnikami mogli tu być frankońscy mieszkańcy okolic Schweinfurt (Bawaria). Obecna, polska nazwa, nawiązuje brzmieniowo do nazwy pierwotnej. Siedliska w tym wypadku oznacza miejsce osiedlenia się ludzi.
Studnica – Steudnitz
Nazwa jest słowiańska i pochodzi od słowa „studnia”. Miejsce gdzie biją źródła chłodnej (ostudzonej) wody, z którego okoliczni mieszkańcy mogli siebie i swoje zwierzęta zaopatrywać w wodę, lub jest potok z taką chłodną wodą - przez Studnicę przepływa Brochotka (Brocke). Współczesna nazwa w pełni nawiązuje do nazwy pierwotnej.
Ulesie – Waldau
Nazwa niemiecka Waldau powstała ze złożenia dwóch słów Wald-Aue, co oznacza las położony w podmokłych dolinach rzecznych lub rzadko porastający na wilgotnych nadrzecznych łąkach, niwach. Nazwa wioski pojawia się poraz pierwszy w dokumentach w 1299 roku, gdzie wspomina się proboszcza Wernera z Waldau. Bezpośrednio po 1945 roku przyjęto nieformalnie na krótko fonetyczną kalkę nazwy niemieckiej – Wałdów. Urzędowa nazwa polska jest znaczeniowym odpowiednikiem nazwy niemieckiej. Wald = las. U-lesie, czyli u skraju lasu.
bez nazwy – Annawerder, Eisenhut
Annawerder już nie istnieje. Była to książęca owczarnia leżąca pomiędzy Lipcami, a także wymarłą wioską Jaszków (Johnsdorf). Do XVII w miejsce to nosiło nazwę Eisenhut (tojad trująca roślina). W 1654 roku zostało podarowane przez Ludwika IV małżonce, księżniczce Annie Zofii meklemburskiej i od tamtej pory nosi nazwę Annawerder. Werder to po niemiecku wyspa na rzece, kępa. Być może było to miejsce osobistego azylu księżniczki. Po II wojnie światowej miejsce nie otrzymało swojej polskiej nazwy. Inne znaczenie drugiej nazwy Eisenhut (żelazny "kapelusz") może pocghodzić od żelaznego hełmu noszonego przez rycerzy w średniowieczu.
